Cách điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống: Bạn cần biết những gì

Thoát vị đĩa đệm cột sống là gì?

Các xương (đốt sống) tạo thành cột sống ở lưng được đệm bằng đĩa đệm. Những đĩa này có hình tròn, giống như những chiếc gối nhỏ, có lớp ngoài cứng (bao xơ) bao quanh nhân (nhân nhầy). Nằm giữa mỗi đốt sống trong cột sống, đĩa đệm đóng vai trò là bộ giảm xóc cho xương cột sống.

Thoát vị đĩa đệm cột sống (còn gọi là phồng, trượt hoặc vỡ đĩa đệm cột sống) là tình trạng khi một mảnh nhân đĩa bị rò rỉ ra khỏi bao xơ, tràn vào ống sống do vết rách hoặc vỡ ở vòng bao xơ. Sự dịch chuyển này sẽ khiến các dây thần kinh cột sống bị chèn ép và thường gây ra cơn đau, có thể nghiêm trọng.

Thoát vị đĩa đệm cột sống có thể xảy ra ở bất kỳ phần nào của cột sống. Tuy nhiên, các nghiên cứu ý khoa cũng cho thấy thắt lưng là khu vực có tỉ lệ bị thoát vị đĩa đệm cao nhất, tiếp đó là khu vực cột sống cổ. Khu vực bị đau phụ thuộc vào phần nào của cột sống bị ảnh hưởng.

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm cột sống

Một chấn thương hoặc căng thẳng quá mức có thể gây ra thoát vị đĩa đệm. Tuy nhiên, vật liệu đĩa đệm cũng sẽ bị thoái hóa một cách tự nhiên do tuổi tác tăng dần và các dây chằng giữ nó ở đúng vị trí bắt đầu yếu đi. Khi quá trình thoái hóa này tiến triển, một lực căng tương đối nhỏ hoặc chuyển động xoắn có thể khiến đĩa đệm bị vỡ.

Một số người có thể dễ bị các vấn đề về đĩa đệm hơn và kết quả là có thể bị thoát vị đĩa đệm ở một số nơi dọc theo cột sống. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng khuynh hướng thoát vị đĩa đệm có thể tồn tại trong những gia đình có nhiều thành viên bị ảnh hưởng.

Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm

Các triệu chứng của tình trạng thoát vị đĩa đệm được biểu hiện rất đa dạng, tùy thuộc vào vị trí của đĩa đệm bị thoát vị và kích thước của thoát vị.

Nếu đĩa đệm thoát vị không đè lên dây thần kinh, người bệnh có thể bị đau lưng hoặc không thấy đau gì cả. Nếu nó đè lên dây thần kinh, bệnh nhân có thể cảm thấy những cơn đau, tê hoặc tình trạng yếu ở vùng cơ thể mà dây thần kinh di chuyển tới. Thông thường, thoát vị đĩa đệm thường xảy ra sau một đợt đau thắt lưng hoặc có tiền sử đau thắt lưng từng đợt kéo dài.

Cụ thể, triệu chứng thoát vị đĩa đệm cột sống sẽ được biểu hiện theo khu vực như sau:

Triệu chứng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng (lưng dưới)

Đau thần kinh tọa/Bệnh rễ thần kinh thường do thoát vị đĩa đệm ở lưng dưới gây nên. Việc đĩa đệm bị thoát vị chèn ép lên một hoặc nhiều dây thần kinh góp phần tạo nên dây thần kinh tọa có thể gây đau, rát, ngứa ran và tê lan từ mông xuống chân và đôi khi đến bàn chân. Thông thường, một bên (trái hoặc phải) bị ảnh hưởng.

Cơn đau này thường được mô tả là đau nhói và giống như bị điện giật. Nó có thể nghiêm trọng hơn khi đứng, đi bộ hoặc ngồi. Duỗi thẳng chân ở bên bị ảnh hưởng thường có thể làm cho cơn đau trở nên tồi tệ hơn.

Cùng với đau chân, người bệnh cũng có thể bị đau thắt lưng; tuy nhiên, đối với bệnh đau thần kinh tọa cấp tính, cơn đau ở chân thường nặng hơn cơn đau ở vùng thắt lưng.

Triệu chứng thoát vị đĩa đệm cột sống cổ

Người bị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ sẽ xuất hiện tình trạng bệnh lý rễ thần kinh cổ do bị chèn ép dây thần kinh ở cổ.

Triệu chứng cụ thể có thể bao gồm các cơn đau đau âm ỉ hoặc đau nhói ở cổ hoặc giữa hai bả vai, đau lan xuống cánh tay đến bàn tay hoặc ngón tay hoặc tê hoặc ngứa ran ở vai hoặc cánh tay.

Cơn đau có thể tăng lên theo một số vị trí hoặc cử động nhất định của cổ.

Khi nào người bị thoát vị đĩa đệm cần được chăm sóc y tế?

May mắn thay, phần lớn các trường hợp bị thoát vị đĩa đệm không cần phẫu thuật. Theo thời gian, các triệu chứng đau thần kinh tọa/bệnh rễ thần kinh sẽ cải thiện ở khoảng 9 trên 10 người. Thời gian để cải thiện khác nhau, từ vài ngày đến vài tuần.

Người bệnh nên tuân theo chỉ dẫn dưới đây để cải thiện tình trạng thoát vị đĩa đệm và ngăn các triệu chứng bệnh diễn tiến nghiêm trọng:

- Hạn chế động trong 2 đến 3 ngày. Khuyến khích đi bộ ở mức có thể dung nạp được, cùng với thuốc chống viêm, chẳng hạn như ibuprofen, nếu không có chống chỉ định cho bệnh nhân. Giường nằm không được khuyến khích.

- Đánh giá chăm sóc ban đầu trong thời gian này có thể dẫn đến việc xem xét các phương pháp điều trị không phẫu thuật khác được nêu dưới đây, chẳng hạn như vật lý trị liệu.

- Chụp X quang hoặc chụp MRI, không được khuyến nghị, trừ khi các triệu chứng không được cải thiện sau sáu tuần.

- Nên thực hiện thăm khám với các bác sĩ chuyên khoa về cột sống hoặc chuyên gia về phẫu thuật thần kinh nếu triệu chứng đã kéo dài hơn 4 tuần.

- Nên thực hiện đánh giá và chẩn đoán bệnh thông qua các xét nghiệm hình ảnh khẩn cấp nếu có các triệu chứng yếu chân/tay đáng kể, mất cảm giác ở vùng sinh dục/trực tràng, không kiểm soát được nước tiểu hoặc phân, tiền sử ung thư di căn, nhiễm trùng hoặc sốt liên tục và bệnh rễ thần kinh hoặc ngã /vết thương gây ra sự đau đớn. Các xét nghiệm hình ảnh cũng nên được tiến hành sớm hơn đối với các phát hiện về tổn thương thần kinh tiến triển (chẳng hạn như yếu cơ tiến triển) khi khám.

Các phương pháp chẩn đoán thoát vị đĩa đệm cột sống

- Chụp X-quang: Ứng dụng bức xạ để tạo ra phim hoặc hình ảnh của một bộ phận cơ thể có thể cho thấy cấu trúc của đốt sống và đường viền của khớp. Chụp X-quang cột sống để tìm kiếm các nguyên nhân gây đau tiềm ẩn khác, tức là khối u, nhiễm trùng, gãy xương, v.v.

- Chụp cắt lớp vi tính (CT hoặc CAT scan): Hình ảnh chẩn đoán được tạo sau khi máy tính đọc tia X; có thể hiển thị hình dạng và kích thước của ống sống, nội dung của nó và các cấu trúc xung quanh nó.

- Chụp cộng hưởng từ (MRI): Một xét nghiệm chẩn đoán tạo ra hình ảnh 3D của các cấu trúc cơ thể bằng cách sử dụng nam châm mạnh và công nghệ máy tính; có thể cho thấy tủy sống, rễ thần kinh và các khu vực xung quanh cũng như sự phì đại, thoái hóa và các khối u.

- Chụp tủy sống: Chụp X-quang ống sống sau khi tiêm chất cản quang vào khoang dịch não tủy xung quanh; có thể cho thấy áp lực lên tủy sống hoặc dây thần kinh do thoát vị đĩa đệm, gai xương hoặc khối u.

- Nghiên cứu điện cơ và dẫn truyền thần kinh (EMG/NCS): Các xét nghiệm này đo xung điện dọc theo rễ thần kinh, dây thần kinh ngoại biên và mô cơ. Điều này sẽ cho biết liệu có tổn thương thần kinh đang diễn ra hay không, dây thần kinh có ở trạng thái hồi phục sau chấn thương trong quá khứ hay không hoặc liệu có vị trí chèn ép dây thần kinh nào khác hay không. Thử nghiệm này không được yêu cầu thường xuyên.

Các cách điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống

Cách điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống không phẫu thuật

Cách điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống ban đầu thường là bảo tồn và không phẫu thuật. Bác sĩ có thể khuyên bệnh nhân duy trì mức độ hoạt động thấp nhằm tránh tác động tới vùng bị tổn thương và gây đau trong vài ngày đến vài tuần. Điều này giúp tình trạng viêm dây thần kinh cột sống giảm đi. Giường nằm không được khuyến khích.

Bên cạnh đó, thoát vị đĩa đệm còn thường được điều trị bằng thuốc chống viêm không steroid nếu cơn đau chỉ ở mức độ nhẹ đến trung bình. Việc tiêm steroid ngoài màng cứng có thể được thực hiện bằng cách sử dụng kim cột sống dưới sự hướng dẫn của tia X để đưa thuốc đến vị trí chính xác nơi xảy ra thoát vị đĩa đệm.

Vật lý trị liệu cũng là cách điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cho các trường hợp nhẹ và trung bình. Bác sĩ trị liệu sẽ thực hiện đánh giá chuyên sâu, kết hợp với chẩn đoán chuyên môn để đưa ra phương pháp điều trị được cá nhân hóa cho bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm.

Trị liệu có thể bao gồm kéo giãn vùng chậu, mát-xa, trị liệu bằng phương pháp chườm nóng/ chườm lạnh, siêu âm, kích thích cơ điện và các bài tập kéo giãn. Thuốc giảm đau và thuốc giãn cơ cũng có thể có lợi khi kết hợp với vật lý trị liệu.

Cách điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống bằng phẫu thuật

Bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật nếu các lựa chọn điều trị bảo tồn, chẳng hạn như vật lý trị liệu và dùng thuốc, không làm giảm hoặc chấm dứt cơn đau hoàn toàn. Các bác sĩ sẽ thảo luận về các lựa chọn phẫu thuật với bệnh nhân để xác định quy trình thích hợp. Giống như bất kỳ cuộc phẫu thuật nào, tuổi của bệnh nhân, sức khỏe tổng thể và các vấn đề khác đều được xem xét.

Những lợi ích của phẫu thuật nên được cân nhắc cẩn thận trước những rủi ro của nó. Mặc dù một tỷ lệ lớn bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm cho biết giảm đau đáng kể sau phẫu thuật nhưng không có gì đảm bảo rằng phẫu thuật có thể giúp điều trị thoát vị đĩa đệm triệt để.

Một bệnh nhân có thể được coi là ứng cử viên cho cách điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống bằng phẫu thuật nếu có những yếu tố sau:

- Tình trạng đau gây hạn chế hoạt động bình thường hoặc làm suy giảm chất lượng cuộc sống

- Các khiếm khuyết thần kinh tiến triển phát triển, chẳng hạn như yếu chân và/hoặc tê

- Mất kiểm soát nhu động ruột và bàng quang

- Khó khăn trong việc đi lại

- Dùng thuốc và vật lý trị liệu không giúp cải thiện tình trạng bệnh lý

- Bệnh nhân có sức khỏe đáp ứng với việc thực hiện phẫu thuật

Phẫu thuật điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Phẫu thuật cắt cung sau cột sống (laminotomy) , là một thủ thuật ngoại khoa giúp giảm áp lực đè lên tủy sống hoặc rễ thần kinh cột sống xảy ra do tình trạng hẹp cột sống. Phương pháp phẫu thuật này thường được sử dụng để giảm đau chân và đau thần kinh tọa do thoát vị đĩa đệm cột sống gây nên.

Nó được thực hiện thông qua một vết mổ nhỏ ở giữa lưng trên khu vực thoát vị đĩa đệm. Trong quá trình này, bác sĩ phẫu thuật sẽ thực hiện loại bỏ phần sau của một hoặc nhiều xương cột sống gọi là cung sau cột sống và lớp dây chằng gọi là dây chằng vàng bị dày lên.

Bằng cách cắt bỏ các phần này, ống tủy sống được mở rộng và áp lực lên cột sống được giải tỏa. Điều này giúp giảm đau lưng.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể thực hiện phẫu thuật cắt bỏ đĩa đệm bị thoát vị khỏi vị trí để loại nguyên nhân gây chèn ép dây thần kinh. Sau khi rạch qua da, các cơ sẽ được di chuyển sang một bên để bác sĩ phẫu thuật có thể nhìn thấy phía sau đốt sống. Một lỗ nhỏ được tạo ra giữa hai đốt sống để tiếp cận đĩa đệm thoát vị. Sau khi đĩa đệm được lấy ra bằng phẫu thuật cắt bỏ đĩa đệm, cột sống có thể cần được ổn định. Thủ thuật hợp nhất cột sống thường được thực hiện kết hợp với phẫu thuật cắt bỏ đĩa đệm để loại bỏ vĩnh viễn tình trạng tái thoát vị đĩa đệm.

Trong những trường hợp khác, phẫu thuật Laminectomy, bao gồm việc thực hiện lấy ra một mảnh đốt sống xương phía trên của rễ thần kinh và một phần của đĩa đệm phía bên dưới cũng có thể được thực hiện để giải tỏa áp lực cho các khu vực bị chèn ép trước đó.

Phẫu thuật thay thế đĩa đệm nhân tạo cũng là một cách điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống. Loại phẫu thuật này yêu cầu một vết mổ được thực hiện qua bụng và đĩa đệm bị ảnh hưởng sẽ được lấy ra và thay thế.

Chỉ một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân phù hợp với hình thức phẫu thuật thay thế đĩa đệm nhân tạo. Theo đó, bệnh nhân phải bị thoái hóa đĩa đệm chỉ ở một đĩa đệm, giữa L4 và L5, hoặc L5 và S1 (đốt sống cùng thứ nhất). Bệnh nhân phải trải qua ít nhất sáu tháng điều trị như vật lý trị liệu, dùng thuốc giảm đau hoặc đeo nẹp lưng mà không thấy cải thiện. Bệnh nhân phải có sức khỏe tổng thể tốt, không có dấu hiệu nhiễm trùng, loãng xương hoặc viêm khớp. Nếu có tình trạng thoái hóa ảnh hưởng đến nhiều đĩa đệm hoặc đau chân nhiều thì bệnh nhân không phải là đối tượng của phẫu thuật này.

Phẫu thuật điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ

Quyết định thực hiện phẫu thuật từ phía trước cổ (phía trước) hoặc phía sau cổ (phía sau) bị ảnh hưởng bởi vị trí chính xác của đĩa đệm thoát vị, cũng như kinh nghiệm và sở trường của bác sĩ phẫu thuật.

Một phần của đốt sống xương phía trên của rễ thần kinh và một phần của đĩa đệm phía bên dưới có thể được loại bỏ thông qua phẫu thuật cột sống cổ phía trước. Trong khi đó, phẫu thuật cột sống cổ phía sau thường nhằm loại bỏ thoát vị đĩa đệm. Những bệnh nhân có thể thực hiện phẫu thuật vùng sau thường không cần phẫu thuật kết hợp. Đối với phẫu thuật trước, sau khi lấy đĩa đệm ra, cột sống cần được ổn định. Điều này được thực hiện bằng cách sử dụng tấm đệm cổ, thiết bị liên thân và ốc vít (dụng cụ).

Đối với phẫu thuật điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ, phương pháp thay thế đĩa đệm nhân tạo sẽ được khuyến khích nhiều hơn so với hợp nhất đốt sống cổ nhằm đảm bảo cột sống cổ vẫn có thể vận động linh hoạt sau phẫu thuật.

Bác sĩ sẽ đưa ra hướng dẫn cụ thể sau phẫu thuật và thường kê đơn thuốc giảm đau cho người bệnh. Các lời khuyên về việc khi nào bệnh nhân có thể tiếp tục các hoạt động bình thường, chẳng hạn như trở lại làm việc, lái xe và tập thể dục cũng sẽ được đưa ra.

Một số bệnh nhân có thể cần trải qua phác đồ phục hồi chức năng có giám sát hoặc vật lý trị liệu sau phẫu thuật. Cảm giác khó chịu có thể xảy ra khi dần dần trở lại hoạt động bình thường, nhưng cơn đau là tín hiệu cảnh báo rằng bệnh nhân có thể cần phải vận động nhẹ nhàng hơn.

Cách điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống rất đa dạng. Việc lựa chọn phương pháp chữa bệnh sẽ được bác sĩ cân nhắc dựa trên nguyên nhân gây bệnh, mức độ nặng nhẹ của tình trạng bệnh và sự đáp ứng điều trị của người bệnh. Hầu hết các trường hợp bị thoát vị đĩa đệm cột sống đều được chữa trị khỏi và có thể không tái lại nếu duy trì lối sống khoa học.