Khám đau thần kinh tọa được thực hiện như thế nào?

Những đối tượng nào thường bị đau thần kinh tọa?

Hiện vẫn chưa có dữ liệu khẳng định được chính xác tỷ lệ mắc bệnh đau thần kinh tọa. Tuy nhiên, các kết quả ước lượng hiện nay chỉ ra rằng, ước tính khoảng 5%-10% bệnh nhân bị đau thắt lưng có nguy cơ cao bị đau thần kinh tọa. Trong đó, các nghiên cứu y khoa cho biết, tỷ lệ một người bị đau thắt lưng trong đời dao động từ 49% đến 70%.

Tỷ lệ mắc bệnh đau thần kinh tọa liên quan đến đĩa đệm hàng năm trong dân số nói chung được ước tính là khoảng 2.2%. Một số yếu tố nguy cơ cá nhân và nghề nghiệp gây đau thần kinh tọa đã được báo cáo, bao gồm tuổi tác ( từ 45-64 tuổi), chiều cao, căng thẳng thần kinh, hút thuốc lá và bị tai nạn. Mối liên quan giữa đau thần kinh tọa và giới tính hiện vẫn đang được thảo luận sôi nổi.

Khám đau thần kinh tọa được thực hiện như thế nào?

Triệu chứng của đau thần kinh tọa có thể tương tự với các tình trạng bệnh lý khác, do đó khám đau thần kinh tọa là điều cần thiết để xác định vấn đề đang xảy ra với sức khỏe và tìm ra phương pháp điều trị phù hợp.

Khám đau thần kinh tọa sẽ ba gồm việc thực hiện đánh giá các triệu chứng, tiền sử bệnh và khám thể chất của bệnh nhân. Các xét nghiệm hình ảnh y tế và chẩn đoán khối thần kinh có thể phù hợp trong một số trường hợp.

Khám đau thần kinh tọa thông qua đánh giá bệnh sử

Khi nghiên cứu bệnh sử, bác sĩ sẽ chú trọng tới các yếu tố nguy cơ như:

- Sự khởi đầu của cơn đau và các triệu chứng khác

- Loại, tính chất và thời gian đau

- Chấn thương hoặc va chạm ở vùng lưng hoặc hông

- Sự xuất hiện của tình trạng co thắt cơ hoặc chuột rút ở vùng xương chậu

- Tình trạng yếu chân

Khám đau thần kinh tọa thông qua các xét nghiệm lâm sàng

Một số ví dụ về các xét nghiệm lâm sàng đối với bệnh đau thần kinh tọa bao gồm:

Bài kiểm tra nâng chân thẳng (SLR)

Bài kiểm tra này cần bệnh nhân nằm ngửa và nhấc từng chân một lên với chân kia duỗi thẳng hoặc cong ở đầu gối. Cơn đau xuất hiện khi nâng chân bị ảnh hưởng thường là dấu hiệu của chứng đau thần kinh tọa.

Nghiệm pháp Slump (ngồi lưng tôm)

Bài kiểm tra này sẽ cần gồm bệnh nhân ngồi thẳng với hai tay ra sau lưng. Bệnh nhân uốn cong (sụt) về phía trước ở hông. Cổ cúi xuống, cằm chạm vào ngực và một đầu gối mở rộng đến mức có thể. Nếu cơn đau xảy ra ở vị trí này, có thể có đau thần kinh tọa.

Tuy nhiên, những xét nghiệm này chỉ có thể cho kết quả dương tính khi dây thần kinh tọa bị nén cơ học tại bất kỳ điểm nào dọc theo nguồn gốc của nó, chẳng hạn như từ đĩa đệm thoát vị. Các nguyên nhân khác gây đau thần kinh tọa như viêm hoặc kích thích hóa học ở dây thần kinh có thể không gây đau trong các xét nghiệm này.

Khám đau thần kinh tọa thông qua các xét nghiệm hình ảnh

Nếu nghi ngờ đau bệnh nhân bị đau thần kinh tọa, một số bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh hoặc khối dây thần kinh. Những xét nghiệm này được sử dụng để xác nhận nguyên nhân gây đau thần kinh tọa. Hình ảnh y tế hoặc tiêm chẩn đoán cũng giúp lập kế hoạch phẫu thuật hoặc các phương pháp điều trị xâm lấn khác.

Các xét nghiệm hình ảnh y tế được sử dụng để chẩn đoán nguyên nhân gây đau thần kinh tọa bao gồm:

- Chụp cộng hưởng từ (MRI): Chụp MRI cho phép bác sĩ hình dung dây thần kinh hông, các mô mềm xung quanh và các bao khớp mặt. Các khối u, viêm khớp mặt và thoát vị đĩa đệm ảnh hưởng đến rễ thần kinh cũng có thể được nhìn thấy khi chụp MRI.

- Chụp đĩa đệm thắt lưng (Discogram): Xét nghiệm đĩa đệm có thể hữu ích trong việc xác định những bất thường ở đĩa đệm. Thuốc nhuộm tương phản được tiêm vào các mô có thể cho phép nhìn thấy những bất thường ở đĩa đệm, chẳng hạn như phồng lên hoặc thoát vị khi quét hình ảnh y tế (chẳng hạn như chụp cắt lớp vi tính). Phương pháp này cũng có thể hữu ích trong việc xác định chứng đau dây thần kinh tọa do hóa chất gây ra.

Khám đau thần kinh tọa thông qua tiêm khối thần kinh

Tiêm khối dây thần kinh chọn lọc được coi là phương pháp chính xác và hiệu quả trong chẩn đoán đau dây thần kinh tọa.

Một dung dịch gây mê được tiêm xung quanh (các) rễ thần kinh tọa để làm tê cơn đau do dây thần kinh truyền đến.

Việc tiêm được thực hiện dưới sự hướng dẫn của tia X-quang trực tiếp, siêu âm hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT). Những kỹ thuật này cho phép bác sĩ hướng dẫn kim đến vị trí chính xác nơi cần đặt thuốc.

Nếu thấy cơn đau giảm, có thể xác nhận đau thần kinh tọa.

Giống như bất kỳ kỹ thuật tiêm nào, phương pháp khám đau thần kinh tọa này có thể gây nguy cơ chảy máu nhỏ , tổn thương dây thần kinh và tổn thương mô tủy sống.

Khi nguyên nhân gây đau thần kinh tọa được chẩn đoán, phác đồ điều trị phù hợp cho tình trạng cụ thể sẽ được xây dựng. Cả phương pháp điều trị không phẫu thuật và phẫu thuật đều được sử dụng để điều trị đau thần kinh tọa.

Lợi ích của xét nghiệm hình ảnh trong khám đau thần kinh tọa

Xét nghiệm hình ảnh thường được chỉ định cho các trường hợp đau thần kinh tọa có dấu hiệu gây nên bởi một tình trạng sức khỏe nghiêm trọng khác.

Trong đau thần kinh tọa cấp tính, dựa trên hỏi bệnh sử, khám thể chất bệnh nhân đau thần kinh tọa đã được chẩn đoán và khuyến nghị sử dụng các phương pháp điều trị bảo tồn (không phẫu thuật) để làm giảm các triệu chứng.

Chẩn đoán hình ảnh có thể được chỉ định ở những bệnh nhân có triệu chứng nặng không đáp ứng với điều trị bảo tồn trong 6-8 tuần. Trong những trường hợp này, phẫu thuật có thể được xem xét và sử dụng hình ảnh để xác định xem liệu thoát vị đĩa đệm có bị chèn ép rễ thần kinh hay không cũng như vị trí và mức độ của nó.

Quyết định phẫu thuật theo hình thức nào sẽ phụ thuộc vào việc các phát hiện và triệu chứng lâm sàng từ kết quả chụp cắt lớp. Điều này đặc biệt có liên quan vì thoát vị đĩa đệm được xác định bằng chụp cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ rất phổ biến (20% -36%) ở những người không có triệu chứng và không bị đau thần kinh tọa.

Ở nhiều người có triệu chứng lâm sàng của đau thần kinh tọa không có thoát vị đĩa đệm thắt lưng trên các bản quét.

Chẩn đoán hình ảnh cũng sẽ được chỉ định ở giai đoạn này nếu có dấu hiệu cho thấy đau thần kinh tọa có thể do bệnh lý có từ trước (nhiễm trùng, khối u ác tính) chứ không phải do thoát vị đĩa đệm.

Hiện tại không có loại xét nghiệm hình ảnh nào cho thấy lợi thế rõ ràng so với các phương pháp khác. Mặc dù một số tác giả ủng hộ chụp cộng hưởng từ hơn các kỹ thuật chụp ảnh khác vì chụp cắt lớp vi tính có mức độ bức xạ cao hơn hoặc vì các mô mềm được nhìn rõ hơn, bằng chứng cho thấy cả hai đều chính xác như nhau trong chẩn đoán tình trạng thoát vị đĩa đệm thắt lưng gây đau thần kinh tọa.

Chụp X quang để chẩn đoán đĩa đệm thắt lưng thoát vị không được khuyến khích vì đĩa đệm không thể nhìn thấy được bằng tia X.

Hiệu của của phương pháp điều trị bảo tồn với tình trạng đau thần kinh tọa

Điều trị bảo tồn cho bệnh đau thần kinh tọa chủ yếu nhằm mục đích giảm đau bằng thuốc giảm đau hoặc giảm áp lực lên rễ thần kinh.

Điều trị đau thần kinh tọa theo phương pháp bảo tồn thường bao gồm:

- Nghỉ ngơi tại giường, tuy nhiên không nên nằm lì liên tục trong nhiều giờ, nhiều ngày bởi có nguy cơ gây cứng khớp

- Duy trì các vận động nhẹ như đi lại quanh nhà, tập các bài tập yoga dưới sự tư vấn của bác sĩ chuyên môn

- Sử dụng thuốc giảm đau hoặc thuốc chống viêm không steroid, châm cứu, tiêm steroid ngoài màng cứng, nắn chỉnh cột sống, liệu pháp kéo, vật lý trị liệu, điều trị hành vi, điều trị đa ngành (hiệu quả chưa rõ)

Một đánh giá có hệ thống gần đây cho thấy các phương pháp điều trị bảo tồn không giúp cải thiện rõ ràng diễn biến tự nhiên của chứng đau thần kinh tọa ở hầu hết bệnh nhân hoặc giảm các triệu chứng. Tuy nhiên, nếu được thực hiện đúng cách khi triệu chứng bệnh chưa quá nghiêm trọng, phương pháp bảo tồn sẽ giúp người bệnh hồi phục sau 4 - 6 tuần.

Lợi ích của phẫu thuật trong điều trị đau thần kinh tọa

Can thiệp phẫu thuật cho bệnh đau thần kinh tọa thường tập trung vào việc loại bỏ thoát vị đĩa đệm hoặc loại bỏ một phần của đĩa đệm hoặc hợp nhất đốt sống, với mục đích loại bỏ nguyên nhân gây ra đau thần kinh tọa.

Nếu nguyên nhân gây đau liên quan tới hội chứng đuôi ngựa, đây là trường hợp chắc chắn được chỉ định điều trị bằng phẫu thuật ngay lập tức.