Mất ngủ có phải là triệu chứng của bệnh trầm cảm không?

Mất ngủ là triệu chứng phổ biến của bệnh trầm cảm, nhưng mối quan hệ giữa hai bệnh này rất phức tạp. Đối với một số người, mất ngủ chỉ xảy ra khi họ đang trải qua giai đoạn trầm cảm. Đối với những người khác, mất ngủ có thể là vấn đề đã tồn tại từ trước góp phần gây ra hoặc chồng chéo với bệnh trầm cảm.

Rất khó để khăng định liệu trầm cảm có trực tiếp gây ra chứng mất ngủ hay không và nếu có thì ảnh hưởng như thế nào. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến giấc ngủ, chẳng hạn như phản ứng trong não, hành vi, căng thẳng, v.v.

Tuy nhiên, trầm cảm và mất ngủ có thể điều trị được. Một số người có thể thấy việc điều trị chứng trầm cảm sẽ cải thiện giấc ngủ của họ. Nếu không, bác sĩ có thể đề xuất các chiến lược kết hợp để cải thiện giấc ngủ với điều trị sức khỏe tâm lý.

Hãy đọc tiếp để cùng DNA Paincare tìm hiểu thêm về việc trầm cảm có gây mất ngủ hay không và làm gì để cải thiện tình trạng này.

Mất ngủ có phải là triệu chứng của bệnh trầm cảm không?

Đúng vậy, mất ngủ là một triệu chứng tiềm ẩn của bệnh trầm cảm. Nó có thể biểu hiện theo nhiều cách như:

- Khó ngủ.

- Khó duy trì giấc ngủ.

- Thức dậy quá sớm.

Một số người cũng có thể đồng thời bị mất ngủ và ngủ quá nhiều, đây cũng là triệu chứng của bệnh trầm cảm.

Loại mất ngủ nào có liên quan đến bệnh trầm cảm?

Cả mất ngủ nguyên phát và thứ phát đều có liên quan đến bệnh trầm cảm. Mất ngủ nguyên phát xảy ra mà không có nguyên nhân cơ bản rõ ràng, trong khi mất ngủ thứ phát có nguyên nhân cơ bản.

Mất ngủ thứ phát có thể xảy ra do trầm cảm hoặc là tác dụng phụ của một số phương pháp điều trị trầm cảm. Tuy nhiên, mất ngủ nguyên phát cũng có khả năng làm tăng nguy cơ trầm cảm, theo một phân tích tổng hợp năm 2016.

Mất ngủ liên quan đến trầm cảm cũng có thể là ngắn hạn hoặc mãn tính. Mất ngủ ngắn hạn gây ra các triệu chứng trong thời gian dưới 3 tháng, trong khi các triệu chứng mất ngủ mãn tính xuất hiện hơn 3 đêm mỗi tuần trong thời gian dài hơn 3 tháng.

Tại sao trầm cảm ảnh hưởng đến giấc ngủ?

Có nhiều cách mà trầm cảm có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ. Mất ngủ có thể xảy ra do:

Thay đổi hành vi: Trầm cảm có thể dẫn đến những thay đổi hành vi sau đó ảnh hưởng đến giấc ngủ. Ví dụ, một người có thể bắt đầu sử dụng màn hình thường xuyên hơn vào buổi tối, uống nhiều đồ uống có chứa caffein hoặc có cồn hơn hoặc ngủ muộn, khiến họ ít mệt mỏi hơn khi đi ngủ.

Thay đổi tâm lý: Căng thẳng là một yếu tố nguy cơ gây trầm cảm và có thể khiến một người suy nghĩ tiêu cực. Nếu thường xuyên có các vấn đề và ý nghĩ tiêu cực trước khi đi ngủ, họ sẽ bị khó ngủ. Điều này khiến bản thân việc đi ngủ trở nên căng thẳng, tạo ra một vòng luẩn quẩn của căng thẳng và mất ngủ.

Thay đổi sinh lý: Trầm cảm ảnh hưởng đến hoạt động não bộ và hormone của một người, đây có thể là một cơ chế khác đằng sau các vấn đề về giấc ngủ liên quan đến trầm cảm.

Một nghiên cứu về điện não đồ năm 2017 đã so sánh những người bị mất ngủ nguyên phát với những người bị trầm cảm nặng. Điện não đồ xem xét các kiểu ngủ, bao gồm cả sóng não liên quan đến giấc ngủ.

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng, những người bị trầm cảm nặng và mất ngủ nguyên phát có một số điểm tương đồng như:

- Thức dậy thường xuyên hơn sau khi ngủ.

- Có thời gian ngủ sóng chậm/chuyển động mắt nhanh (REM) ngắn hơn.

- Thiếu hụt giấc ngủ REM và thức quá mức.

Những điểm tương đồng này ở những người mắc từng tình trạng cho thấy cơ chế đằng sau cả hai đều giống nhau. Điều này có thể giải thích tại sao trầm cảm và mất ngủ thường xảy ra cùng nhau hoặc tại sao một trong hai có thể kích hoạt tình trạng kia.

Thuốc chống trầm cảm có thể gây mất ngủ không?

Có, thuốc chống trầm cảm đôi khi có thể gây mất ngủ. Bạn có thể bắt đầu bị mất ngủ hoặc mất ngủ nặng hơn, đặc biệt là khi mới bắt đầu dùng thuốc chống trầm cảm. Tình trạng này có thể cải thiện theo thời gian, nhưng tùy thuộc vào từng cá nhân.

Một số thuốc chống trầm cảm cũng có thể có tác dụng an thần nhưng hiệu quả của chúng như một phương pháp điều trị mất ngủ vẫn chưa rõ ràng.

Đánh giá Cochrane năm 2018 cho thấy ít bằng chứng ủng hộ tác động của thuốc chống trầm cảm đối với chứng mất ngủ. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy những cải thiện nhỏ về giấc ngủ khi sử dụng doxepin và trazodone liều thấp trong thời gian ngắn.

Nếu bạn bị mất ngủ và trầm cảm thì bạn nên đề cập điều này với bác sĩ, đặc biệt là khi đang cân nhắc dùng thuốc chống trầm cảm.

Bên cạnh đó, nếu bạn nhận thấy một loại thuốc mà mình đang dùng có thể gây mất ngủ, bạn cũng nên thảo luận các lựa chọn với chuyên gia y tế.

Các triệu chứng trầm cảm khác

Các bác sĩ sử dụng Sổ tay chẩn đoán thống kê về rối loạn tâm thần phiên bản thứ 5 (DSM-5) để chẩn đoán các tình trạng sức khỏe tâm thần, bao gồm cả trầm cảm. Sổ tay này liệt kê 9 triệu chứng, mỗi triệu chứng có thể biểu hiện theo những cách khác nhau. Chúng bao gồm:

- Rối loạn giấc ngủ

- Ít cảm thấy vui

- Cảm giác tội lỗi hoặc vô giá trị

- Mệt mỏi hoặc mất năng lượng

- Tâm trạng chán nản

- Có ý nghĩ tự tử

- Thay đổi cân nặng hoặc cảm giác thèm ăn không chủ ý

- Khó tập trung hoặc sương mù não

Một người sẽ được chẩn đoán là trầm cảm nếu xuât hiện 5 trong số các triệu chứng này. Các triệu chứng cũng có thể thay đổi theo thời gian.

Điều gì giúp ích khi bạn bị mất ngủ do trầm cảm?

Nếu chứng mất ngủ của một người xảy ra thứ phát do trầm cảm, thì việc điều trị chứng trầm cảm có thể cải thiện giấc ngủ. Ngoài ra, còn có các chiến lược tự chăm sóc mà mọi người có thể sử dụng để hỗ trợ giấc ngủ cùng với việc điều trị sức khỏe tâm thần của họ. Chúng bao gồm:

Sắp xếp lại lịch ngủ: Điều này đề cập đến các hoạt động thúc đẩy lịch trình ngủ-thức đều đặn, chẳng hạn như thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, ăn uống vào những thời điểm đều đặn, chỉ dành phòng ngủ để ngủ hoặc quan hệ tình dục và tránh các hoạt động buổi tối làm gián đoạn giấc ngủ, chẳng hạn như uống rượu hoặc sử dụng thiết bị điện tử.

Liệu pháp hạn chế giấc ngủ: Việc hạn chế thời gian ngủ sẽ tăng sự mệt mỏi, để giấc ngủ sau đó ngon hơn hoặc dài hơn. Phương pháp này có thể giúp một người tiếp tục lịch trình ngủ-thức thông thường một lần nữa.

Liệu pháp thư giãn: Liệu pháp này có thể giúp làm dịu căng thẳng và lo lắng. Mọi người có thể thử các bài tập yoga, thái cực quyền, thiền hoặc các kỹ thuật khác nhẹ nhàng vào mỗi buổi tối.

Liệu pháp hành vi nhận thức để điều trị chứng mất ngủ (CBTi): Đây là một dạng liệu pháp hành vi nhận thức chuyên biệt để điều trị chứng mất ngủ. Liệu pháp này khuyến khích bạn định hình lại suy nghĩ của mình, với mục đích thay đổi hành vi và cải thiện giấc ngủ.

Vào những đêm không ngủ được, tốt nhất là rời khỏi khu vực ngủ và làm điều gì đó giúp bình tĩnh. Liệu pháp này có thể giúp giảm căng thẳng và ngăn người đó hình thành những liên tưởng tiêu cực với giấc ngủ.

Chỉ thử dùng thuốc ngủ khi các biện pháp can thiệp khác không hiệu quả. Một số loại thuốc này có thể gây nghiện và chỉ an toàn khi sử dụng trong thời gian ngắn.

Khi nào cần tìm kiếm sự trợ giúp?

Một người nên nói chuyện với bác sĩ nếu họ có tâm trạng chán nản, khó ngủ hoặc cả hai. Họ cũng nên liên hệ với bác sĩ nếu:

tự quản lý không cải thiện được các triệu chứng mất ngủ

điều trị trầm cảm có thể khiến chứng mất ngủ trở nên tồi tệ hơn

các triệu chứng của họ trở nên nghiêm trọng

Bất kỳ ai có ý định tự làm hại bản thân hoặc tự tử nên tìm kiếm sự hỗ trợ càng sớm càng tốt.

**Phòng ngừa tự tử**
Nếu bạn biết ai đó có nguy cơ tự làm hại bản thân, tự tử hoặc làm tổn thương người khác ngay lập tức:
- Hãy hỏi câu hỏi khó: "Bạn có đang cân nhắc tự tử không?"
- Hãy lắng nghe người đó mà không phán xét.
- Gọi cấp cứu hoặc số điện thoại khẩn cấp tại địa phương.
- Ở lại với người đó cho đến khi có sự trợ giúp chuyên nghiệp.
- Cố gắng loại bỏ bất kỳ vũ khí, thuốc men hoặc các vật dụng có khả năng gây hại khác nếu an toàn.
- Nếu bạn hoặc người quen của bạn đang có ý định tự tử, đường dây nóng phòng ngừa có thể giúp ích.

Nhìn chung, mất ngủ và trầm cảm thường xảy ra cùng nhau. Một trong hai có thể gây ra hoặc góp phần gây ra tình trạng kia và bằng chứng cho thấy cả hai có thể có tác động tương tự lên não.

Việc kiểm soát cả trầm cảm và mất ngủ có thể khiến bạn cảm thấy quá sức, nhưng cả hai đều có thể điều trị được. Phương pháp điều trị có thể bao gồm thay đổi hành vi để thúc đẩy giấc ngủ, cũng như các phương pháp điều trị giải quyết bản thân chứng trầm cảm. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể cần can thiệp chuyên biệt để điều trị chứng mất ngủ, chẳng hạn như CBTi.