Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1: Nguyên nhân, Triệu chứng và Cách điều trị

Cột sống thắt lưng là gì?

Cột sống thắt lưng được tạo thành từ 5 đốt sống, được ký hiệu là L1-L5. Những đốt sống này có nhiệm vụ hỗ trợ phần thân trên và cho phép chuyển động ở phần dưới cơ thể. Đĩa L5-S1 nằm giữa đốt sống L5 (ở lưng dưới) và đốt sống S1 (ở xương chậu).

Cột sống thắt lưng được tạo thành từ 5 đốt sống, được ký hiệu là L1-L5. Những đốt sống này có nhiệm vụ hỗ trợ phần thân trên và cho phép chuyển động ở phần dưới cơ thể. Đĩa L5-S1 nằm giữa đốt sống L5 (ở lưng dưới) và đốt sống S1 (ở xương chậu).

L1 – Phần trên cùng của cột sống thắt lưng.

L2 – Chứa phần cuối của tủy sống. Tất cả các đốt sống ngoài điểm này chỉ có dây thần kinh cột sống chứ không có tủy sống.

L3 – Đốt sống giữa của cột sống thắt lưng

L4 – Phần thứ hai đến cuối cùng của cột sống thắt lưng

L5 – Phần cuối cùng của cột sống thắt lưng.

Chức năng của cột sống thắt lưng bao gồm:

- Hỗ trợ phần thân trên

- Cho phép chuyển động ở phần dưới cơ thể

- Bảo vệ tủy sống

- Phân phối trọng lượng cơ thể của bạn

- Kiểm soát cử động chân của bạn

Thoát vị đĩa đệm L5-S1 là tình trạng vô cùng phổ biến

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 thường xảy ra do sự kết hợp của các yếu tố giải phẫu, sinh lý và lối sống.

Các yếu tố về lối sống và nghề nghiệp bao gồm ngồi hoặc đứng trong thời gian dàidài, lao động chân tay nặng nhọc và các hoạt động liên quan đến việc uốn cong hoặc nâng vật lặp đi lặp lại có thể làm trầm trọng thêm nguy cơ thoát vị ở vị trí này.

Hơn nữa, các đặc tính giải phẫu và cơ sinh học độc đáo của đoạn L5-S1, chẳng hạn như góc và chuyển động ở khớp, cũng làm tăng khả năng dễ bị tổn thương trước những thay đổi và chấn thương do thoái hóa. Các tình trạng như viêm xương khớp và thoái hóa đốt sống thường ảnh hưởng đến khu vực này do chức năng chịu tải cao và dễ bị hao mòn.

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 là gì?

Đoạn chuyển động cột sống L5-S1, còn được gọi là khớp thắt lưng cùng, đóng vai trò là vùng then chốt nối liền cột sống thắt lưng và cột sống cùng ở lưng dưới. Đoạn cụ thể này là nơi độ cong của cột sống chuyển từ độ cong thắt lưng (đường cong về phía trước) sang độ cong xương cùng (đường cong về phía sau), đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải trọng từ cột sống đến xương chậu và chân.

Do đặc điểm giải phẫu độc đáo, đoạn L5-S1 phải chịu một lượng tải và ứng suất cơ học đáng kể, nhiều hơn so với các đoạn được đặt phía trên nó. Sự khác biệt này khiến L5-S1 dễ bị tổn thương hơn trước một loạt vấn đề, bao gồm chấn thương, bệnh thoái hóa đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1, thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5 - S1 và các tổn thương tới dây thần kinh quanh khu vực này.

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 xảy ra khi xảy ra khi nhân nhầy, chất giống như gel bên trong của đĩa đệm cột sống thắt lưng, nhô ra qua một vùng bị đứt hoặc bị suy yếu của bao xơ và gây áp lực chèn ép lên các dây thần kinh xung quanh, cùng với đó là tình trạng viêm và kích ứng dây thần kinh bị ảnh hưởng.

Các nghiên cứu y khoa cũng đã chỉ ra rằng, tình trạng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 thường gây nên bởi các nguyên nhân bao gồm: tuổi tác, giới tính, cân nặng và việc sử dụng nicotin là một trong những yếu tố nguy cơ làm gia tăng tỷ lệ bị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5 - S1.

Yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng trong khả năng bị thoát vị tại khu vực này. Một số gen liên quan đến sự hình thành collagen, thoái hóa đĩa đệm L5-S1 và phản ứng viêm có liên quan đến việc tăng nguy cơ thoát vị.

Nguy cơ tăng theo độ tuổi, đặc biệt ở những người từ 30 đến 50 tuổi và phổ biến ở nam hơn nữ. Béo phì và hút thuốc cũng là những yếu tố nguy cơ đáng kể, vì chúng có thể làm tăng tải trọng cột sống và giảm lưu lượng chất dinh dưỡng đến đĩa đệm.

Các tai nạn hoặc tác động ngoại lực lên vùng lưng dưới cũng là yếu tố có thể gây nên tình trạng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1.​

Triệu chứng thường gặp của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1

Triệu chứng phổ biến nhất do thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 gây nên là đau thần kinh tọa, cơn đau lan xuống chân.

Các triệu chứng thoát vị đĩa đệm L5-S1 khác bao gồm:

- Tê hoặc ngứa ran ở vùng bị ảnh hưởng

- Điểm yếu của các cơ được chi phối bởi dây thần kinh bị ảnh hưởng

- Cảm giác như bị điện giật ở chân

- Viêm và sưng

Nếu thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 gây chèn ép vào tủy sống hoặc dây thần kinh có thể gây ra các triệu chứng nặng hơn như:

- Mất kiểm soát ruột hoặc bàng quang

- Tê ở khu vực háng hoặc trực tràng

- Đột ngột bị yếu ở chân

- Mất cảm giác ở chân

- Khó đi lại hoặc đứng

- Tê liệt

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 được chẩn đoán như thế nào?

Tình trạng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 có thể được chẩn đoán thông qua: Chụp X-quang, Chụp cộng hưởng từ (MRI), Myelogram, Chụp cắt lớp vi tính (CT hoặc CAT scan) và Điện cơ (EMG).

Điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 như thế nào?

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 là một tình trạng nghiêm trọng có thể gây đau, tê và yếu. Nếu đĩa đệm thoát vị đè lên tủy sống hoặc dây thần kinh, nó có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn như mất kiểm soát ruột hoặc bàng quang, tê liệt hoặc đi lại khó khăn.

Do đó, việc điều trị sớm tình trạng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 là vô cùng quan trọng, giúp đảm bảo duy trì sức khỏe và chức năng vận động tốt nhất cho người bệnh.

Tương tự như các tình trạng thoát vị đĩa đệm khác, thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 sẽ được điều trị bằng các phương pháp bảo tồn hoặc phẫu thuật tùy vào mức độ cấp tính của bệnh nhân.

Điều trị bảo tồn

Hầu hết các trường hợp thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 có thể được điều trị bằng các biện pháp bảo tồn như nghỉ ngơi, chườm đá và chườm nóng nếu bệnh được phát hiện sớm và các biểu hiện bệnh lý vẫn còn ở mức nhẹ.

Chăm sóc chỉnh hình, vật lý trị liệu và thuốc giảm đau cũng có thể giúp người bệnh bị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng nói chung và thoát vị đĩa đệm cột sống thắt liwng L5-S1 nói riêng phục hồi hiệu quả sau 4-6 tuần.

Nếu bệnh nhân tiếp tục có các triệu chứng đau, bác sĩ có thể kê đơn thuốc như thuốc chống viêm không steroid (NSAID) hoặc steroid. Các phương pháp điều trị bằng tiêm khối rễ thần kinh L5 cũng có thể giúp điều trị tình trạng này.

Vật lý trị liệu cũng có thể được khuyến nghị để tăng cường sức mạnh các cơ và dây chằng quanh cột sống.

Các bài tập kéo giãn có thể giúp cải thiện tính linh hoạt và phạm vi chuyển động. Kéo dãn gân kheo, giãn cơ dạng/cơ khép hông và giãn cơ bắp chân đều hữu ích.

Các bài tập aerobic có thể giúp tăng lưu lượng máu đến khu vực này và giảm viêm. Đi bộ, đi xe đạp và bơi lội đều là những lựa chọn tốt.

Các bài tập tăng cường sức mạnh có thể giúp hỗ trợ cột sống và giảm nguy cơ chấn thương trong tương lai. Các bài tập tăng cường sức mạnh cốt lõi như gập bụng và plank đặc biệt hữu ích.

Trong quá trình tập luyện, nếu bài tập gây đau, hãy ngừng tập và nói chuyện với bác sĩ hoặc nhà trị liệu vật lý.

Ngoài ra, người bệnh cũng cần tránh các bài tập bao gồm: gập gân kheo, gập bụng và bất kỳ bài tập nào khác gây căng thẳng cho lưng dưới nếu bạn đang bị đau thần kinh tọa.

Tiêm thuốc

Việc tiêm thuốc có thể được xem xét để giảm đau sau khi thử các phương pháp không phẫu thuật trong vài tuần và trước khi xem xét phẫu thuật.

Phương pháp điều trị tiêm phổ biến cho L5-S1 là tiêm steroid ngoài màng cứng vùng thắt lưng: Steroid được tiêm trực tiếp vào khoang ngoài màng cứng cột sống có thể giúp giảm viêm và giảm độ nhạy cảm của các sợi thần kinh với cơn đau, tạo ra ít tín hiệu đau hơn. Những mũi tiêm này có hiệu quả hơn trong việc điều trị các nguyên nhân gây đau do viêm, chẳng hạn như đau do các mảnh đĩa đệm thoát vị và thường kém hiệu quả hơn đối với các nguyên nhân gây đau do nén.

Điều trị phẫu thuật

Nếu các phương pháp điều trị không phẫu thuật không giúp giảm đau, bác sĩ có thể đề nghị bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 thực hiện phẫu thuật.

Có nhiều lựa chọn phẫu thuật khác nhau dành cho những bệnh nhân được chẩn đoán thoát vị đĩa đệm. Tuy nhiên, mục đích chung duy nhất khi xem xét điều trị phẫu thuật mà bác sĩ hướng tới sẽ là việc giảm chèn ép lên dây thần kinh và loại bỏ cơn đau do thoát vị đĩa đệm gây nên.

Bệnh nhân nên biết rằng một số lựa chọn phẫu thuật có nhiều nguy cơ biến chứng hơn những lựa chọn khác. Những biến chứng này có thể bao gồm nhiễm trùng hoặc mất máu quá nhiều và thường có xu hướng làm tổn hại đến tính toàn vẹn của cột sống và sức khỏe nói chung của bệnh nhân. Do vậy, bác sĩ điều trị sẽ tư vấn phương án phù hợp nhất cho bệnh nhân sau khi đã thực hiện các bài đánh giá tổng thể và xác định được thể chất của bệnh nhân đáp ứng với việc thực hiện phẫu thuật.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị bằng phẫu thuật thường phụ thuộc vào hai yếu tố; các triệu chứng liên quan và mức độ nghiêm trọng của thương tích của bệnh nhân. Các lựa chọn này bao gồm từ các thủ tục phẫu thuật xâm lấn tối thiểu đến thay thế đĩa đệm nhân tạo hoặc hợp nhất cột sống trong những trường hợp nghiêm trọng.

Trước khi chọn một quy trình, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến ​​​​của chuyên gia về cột sống để tiến hành chụp MRI và xem xét toàn bộ, đồng thời cho phép kiểm tra kỹ lưỡng và chẩn đoán cục bộ sau đó.

Các loại phẫu thuật thông thường được sử dụng để giảm bớt sự chèn ép lên rễ thần kinh do tình trạng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 bao gồm:

- Phẫu thuật cắt bỏ vi mô xương vùng thắt lưng: Một phần nhỏ của vật liệu đĩa gần rễ thần kinh được lấy ra. Một phần xương liền kề với rễ thần kinh cũng có thể được cắt bớt để giảm bớt sự chèn ép.

- Phẫu thuật cắt cung sau cột sống: phẫu thuật được thực hiện để lấy ra một mảnh đốt sống xương phía trên của rễ thần kinh và một phần của đĩa đệm phía bên dưới để tạo thêm không gian cho đám thần kinh đuôi ngựa.

- Cắt mấu khớp: Các khớp mặt được cắt tỉa để giảm bớt sự chèn ép của rễ thần kinh.

- Hợp nhất đốt sống thắt lưng: Một đĩa đệm bị thoái hóa được loại bỏ và đốt sống L5-S1 được hợp nhất lại với nhau. Trong khi thực hiện phẫu thuật hợp nhất, việc cố định cột sống đoạn S1 thường có nguy cơ thất bại (khớp giả) cao hơn so với L5. Để tránh biến chứng này, thường nên bổ sung thêm thiết bị hỗ trợ liên thân (thiết bị giữ các đốt sống lại với nhau) để tăng khả năng hợp nhất thành công ở L5-S1.

Như vậy, thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1 là một tình trạng sức khỏe vô cùng phổ biến hiện nay. Do các biểu hiện bệnh tương đối giống với các tình trạng gây đau lưng khác nên người bệnh sẽ cần thực hiện các xét nghiệm hình ảnh chuyên môn để có thể chẩn đoán chính xác. Tùy theo mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ và các chuyên gia chăm sóc sức khỏe sẽ đưa ra cho người bệnh các lựa chọn điều trị hiệu quả nhất để nâng cao chất lượng cuộc sống trong tương lai.